گزارشی از شب همبستگی با مردم افغانستان

کلکتیو ۹۸ در همبستگی با مردم افغانستان برنامه‌ای را درجهت بحث و گفت‌وگوی عمومی و انتقادی حول تحولات اخیر در افغانستان برگزار کرد. این برنامه جمعه شب،  ۲۴ سپتامبر (چهار مهر 1400)، در مونتروی (Montreuil، از محله‌های سنتاً چپ و مهاجرنشین در حومۀ پاریس) و همراه با فعالین سوری (کانتین سوریه) سازماندهی شد که در آن از سه فعال/هنرمند/جامعه‌شناس افغانستانی برای ارائۀ نظرات خود دعوت کرده بودیم: رضا صاحب‌داد (فیلم‌نامه نویس و کارگردان)، شکیبا داوود (بازیگر، کمدین، و فعال حقوق زنان افغان)، و علی واعظی (جامعه‌شناس و مترجم). حوالی 70 نفر در این برنامه مشارکت کردند که در آن بالاخص حضور پناهجویان و مهاجران افغانستانی و مشارکت فعالانۀ آنان در بخش پرسش و پاسخ چشمگیر و ستودنی بود. به عنوان گروهی مستقل و انترناسیونالیست، کلکتیو98 خود را متعهد به همبستگی با همه مبارزات مردمی در منطقه و بخصوص مبارزات مردمی در ایران و افغانستان می‌داند. هدف از این گردهمایی کوچک نیز چیزی نبود جز فراهم‌ساختن امکان‌های هرچند حداقلی و محدود برای شنیدن صداها و نظراتی از افغانستان که غالباً در رسانه‌های جریان‌اصلی جایی ندارند. علاوه‌بر این، چنین برنامه‌هایی برای آشنا‌ساختن چپ ایرانی با تحولات همسایگان خود، ایجاد حساسیت سیاسی برای ابراز همبستگی نمادین و عملی، و به‌درآمدن چپ ایرانی از حباب ناسیونالیستی خویش راهگشاست. 

 این برنامۀ همبستگی ابتدا با نمایش فیلم کوتاه "خشت و دل" ساختۀ رضا صاحب‌داد شروع شد. این فیلم به کودکان کار افغانستانی و شرایط کاری فوق استثمار آنان می‌پردازد و توجه مخاطب را به بنیان‌های راسیستی انباشت سرمایه در حوزۀ ساخت‌وساز و مسکن، که استوار بر خون و عرق مهاجرین افغانستانی‌ست، جلب می‌کند. بعد از نمایش فیلم، کانتین سوریه و کلکتیو ۹۸ کوتاه به مهمانان خوش‌آمد گفتند. سپس شکیبا داوود و علی واعظی بحث‌های‌شان را ارائه کردند.

شکیبا داوود صحبت‌هایش را با تاکید بر رابطه تاریخی وفرهنگی که بین افغانستان و فرانسه وجود دارد آغاز کرد و سپس با روایتی از وضعیت خانواده خود در روزهایی که طالبان به کابل رسید، به تشریح وضعیت ناگوار مردم در افغانستان پرداخت. از نظر او تفاوت طالبانِ کنونی با طالبان دهۀ نود میلادی در این است که طالبان امروزی به خوبی توسط نهاد‌های امنیتی پاکستان آموزش دیده‌اند. به زعم او، طالبان بیشتر متشکل از جامعۀ عشیره‌ای پشتونی اند که در مرز بین پاکستان و افعانستان زندگی می‌کنند، بخصوص پشتون‌هایی که در حین جنگ از افغانستان به آن سوی مرز مهاجرت کردند.  طالبان در حال تشکیل دولتی تک اتنیکی، تک مذهبی، تک حزبی، تک زبانی وتک جنسیتی هستند.  

علی واعظی ازمنظری جامعه‌شناختی و تاریخی به فروپاشی دولت افغانستان و به قدرت رسیدن دوبارۀ طالبان پرداخت. واعظی در تحلیل خود بر مسئلۀ طبقه و جنگ طبقاتی پرداخت. سقوط طالبان در ۲۰۰۱، اشغال افغانستان بدست نیروهای ایالت متحده، و ظهور دولتی جدید دستاوردی نداشته جز طبقاتی‌شدن و تشدید شکاف طبقاتی در جامعه. واعظی در صحبت‌های خود نشان داد چطور در بیست سال گذشته افغانستان به یکی از فاسدترین کشورها در سطح حکومتی بدل شده بود و چگونه بودجه‌های هنگفتی که از غرب می‌آمدند به جیب طبقات حاکم و نزدیکانشان، رهبران اتنیک‌ها، شرکت‌های خصوصی، و ان‌جی‌او‌های حکومتی می‌رفت. از سوی دیگر و در پیوند با این فرایند "طبقاتی‌شدن"، تبعیض‌های اتنیکی-ملی نیز بر علیه هزاره‌ها، تاجیک ها، و ازبک ها به شدت ادامه داشت. این وضعیت به نارضایتی‌های عموم جامعۀ افغانستان دامن زد، تاحدی که دیگر برای مردم افغانستان تفاوتی بین "دولت ملی" و طالبان وجود نداشت.

در ادامه، واعظی نکاتی را در رابطه با مقاومت پنجشیر بیان کرد. از نظر او، گرچه باید از پنجشیر به‌عنوان تنها نقطه مقاومت حمایت کرد، اما از نقد آن نیزنباید غافل شویم. مقاومت پنجشیر به رهبری احمد مسعود نتوانسته خود را از گفتار جهادیست‌های دورۀ شوروی رها کند. همینطور، پنجشیر هیچ ایده یا مانیفیستی برای آینده ندارد، بالاخص که موضع خود را در برابر حقوق اقلیت‌ها و تمرکز گرایی یا عدم تمرکزگرایی قدرت اعلام نکرده است. احمد مسعود از ایدۀ "افغانستان متحد" دفاع می کنند، درعین‌حال که یکی از مشکلات عدیده، همین ایدۀ افغانستان متحد است. در آخر، واعظی تأکید کرد که باید به نقد دولت تمرکزگرا و فراتر از آن ایدۀ دولت-ملت بپردازیم، ایده‌ای استعماری که بر کشورهای جنوب جهانی تحمیل شد و چیزی جز رنج و تباهی در بر نداشت. او به آلترناتیوهایی چون روژاوا در کردستان و جیاپاس در مکزیک اشاره کرد، به‌عنوان شکل سیاسی‌ای که بر ایده خودگرانی استوار اند و درست به همین خاطر قادر اند مایۀ الهام، و نه صرفاً تقلید، برای دیگر مبارزات در خاورمیانه باشند.

جلسه با بحث و تبادل نظر در مورد تحولات افغانستان و ضرورت سازماندهی همبستگی انترناسیونالیستی بین بخشی از شرکت کنندگان ادامه یافت و در نهایت با پخش تیزرهای دو ساختۀ دیگر از رضا صاحب داد و توضیحات خود کارگردان در مورد فیلم هایش به پایان رسید.  

کلکتیو98 دست های سخنرانان، رفقای سوری در کانتین سوریه، و همچنین حضار افغانستانی، ایرانی، و فرانسوی را به گرمی می فشارد و از مشارکت فعالانۀ آنان و زحمات شان قدردانی می کند.