کردستان و ماشین کشتار: اعترافات اجباری از اعضای کومله

ماشین کشتار جمهوری اسلامی بوی اعدام می‌دهد. اعدام‌ها قریب‌الوقوع اند. تا کنون 20 نفر، ازجمله چند کودک بلوچ، به محاربه محکوم شده اند و قوۀ قضاییه (درکنار نمایندگان و دیگر مقامات نظام) مدام بر طبل کشتار می‌کوبند و به دنبال گردن‌ برای طناب دارشان می‌گردند. بر همگان آشکار است که از جمهوری اسلامی چیزی باقی نمانده جز ماشین کشتار و سرکوب؛ دستگاه امنیتی-نظامی تنها ابزاری ست که بازتولید این نظام ازپیش مرده را تضمین می‌کند. در این راستا، یکشنبه گذشته شبکۀ خبر صدا و سیما قسمت اول فیلم امنیتی "عملیات بزرگ" را به نمایش گذاشت که در آن اعترافات اجباری چهار زندانی سیاسی کرد به نامهای محسن مظلوم، پژمان فاتحی، وفا آذربار و هژیر فرامرزی را برای بار دوم پخش کرد. البته که این اعترافات اجباری در ادامۀ سیاستی‌ست که جمهوری اسلامی درقبال کردستان به عنوان پیش‌آهنگ جنبش ژن ژیان ئازدی اتخاذ کرده، یعنی میلیتاریزه‌کردن و کشتار جنگی کردستان و همینطور حمله به احزاب کوردی در اقلیم کردستان (عراق).

با اعترافات اجباری، جمهوری اسلامی این چهار زندانی سیاسی کورد را وابسته به «سرویس‌های جاسوسی» دانسته و ادعا کرده که آنان در اصفهان بازداشت شده اند. پیشتر خبرگزاری‌های وابسته به جمهوری اسلامی در تاریخ اول مرداد از بازداشت افرادی در اصفهان خبر داده بودند که به ادعای آنها مجهز به تجهیزات نظامی بوده و قصد «اقدام خرابکارانه و عملیات تروریستی بی‌سابقه‌ای را در برخی نقاط حسّاس و اهداف از پیش تعیین شده داشتند». این در حالی است که طبق نهادهای حقوق بشری کردستان این چهار نفر در تاریخ اول مرداد نه در اصفهان بلکه در منطقه سوما و برادوست استان ارومیه توسط سازمان اطلاعات فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی بازداشت شده اند. طبق گفته خانواده های این چهار زندانی سیاسی کرد آنها از اعضای سازمان کومله بوده و به منظور فعالیت سیاسی و بعد از ورود به ایران بازداشت شده‌اند. حزب کومله کردستان، که این چهار زندانی سیاسی از اعضایش بوده اند، ادعاهای نهادهای امنیتی علیه این افراد را از اساس تکذیب کرده و گفته‌ است که این چهار نفر برای انجام فعالیت‌های سیاسی و ‌بدون سلاح به منطقه اعزام شده‌ بودند.

تا این لحظه از وضعیت این چهار زندانی سیاسی کورد هیچ خبری در دست نیست. نه خانواده ها و نه وکلای این افراد نتوانسته اند با این افراد ملاقاتی داشته باشند و یا با آنها تماس تلفنی داشته باشند. هنوز مشخص نیست چه اتهاماتی به این افراد زده شده است و پرونده های آنها در کدام دادگاه در حال بررسی است. با این حال از محتوای اعترافات اجباری پخش شده این چهار فرد می توان حدس زد که وضعیت آنها به‌شدت نگران کننده است و می تواند این افراد را با اتهامات سنگینی از جمله «محاربه» روبرو سازد. فیلم اعترافات این چهار زندانی سیاسی کورد در حالی پخش شده است که جمهوری اسلامی در تلاش است تا انقلاب ژینا را به‌عنوان خطری وجودی (اگزیستانسیال) برای کل نظام خفه کند و بدین‌ترتیب نه فقط از معترضان زهر چشم بگیرد بلکه همچنین بیش از پیش قلب تپندۀ جنبش، یعنی کردستان، را از کار بیندازد. دور از انتظار نیست این چهار نفر قربانی سیاست های سرکوب حکومت شده و به ابزاری جهت انتقام گرفتن از کردها تبدیل شوند. 

بعد از قتل دولتی ژینا امینی کردستان ایران به عنوان موتور محرکه این قیام نقش مهمی در آغاز و تداوم این قیام داشته است. اعترضات شبانه روزی و اعتصابات هماهنگ و مداوم کسبه  و بازارایان، ازجمله امروز 16 آذر طی فراخوان به اعتصاب سراسری در سه روز 14 و 15 و 16، از مشخصات بارز این قیام در کردستان بوده است. این اعتراضات تنها به شهرها محدود نمانده و حتی مناطق روستایی کردستان را با خود همراه کرده است. سرکوب سنگین و وحشیانه نیروهای حکومتی که طبق اطلاعات تایید شده شبکه حقوق بشر کردستان تاکنون به کشته شدن حداقل ۱۱۳ شهروند کرد منجر شده نشان از وسعت اعتراضات در این مناطق داشته است. علاوه بر سرکوب شدید این اعتراضات حکومت از همان آغاز قیام سعی داشت با به کارگیری ماشین تبلیغاتی و پروپاگاندای «تجزیه طلبی» و مسلح بودن کردها سرکوب خود را مشروعیت بخشیده و حمایت دیگر مناطق ایران را از آنها کم رنگ کند. همچنین حکومت با حملات موشکی به مقرهای احزاب کرد در اقلیم کردستان عراق که به کشته شدن حداقل ۲۱ نفر انجامید سعی کرد با تحریک کردن احزاب مسلح کرد آنها را وادار به مقابله به مثل کند، اقداماتی که البته بی جواب ماند.

از همان آغاز رسانه های حاکمیت تلاش کردند اعتراضات اخیر را به جریانات سیاسی کورد‌ از جمله کومله منتسب کنند. خبری با عنوان «ردپای سران گروهک های کومله در اغتشاشات اخیر» در سایت مشرق نیوز از جمله این تلاشها بود. امروزه واهی بودن چنین اتهاماتی بر کسی پوشیده نیست اما آنچه نگران کننده است این واقعیت است که اگرچه این اتهامات بی پایه و اساسند اما هزینه های انسانی آن سنگین بوده و تاکنون افراد زیادی قربانی این سیاست شده و به جرمهای ناکرده جانشان را از دست داده اند. در چنین شرایطی است که باید هر راهی را به کار گرفت تا بتوانیم صدای زندانیان سیاسی را تکثیر کنیم، خصوصا زندانیان سیاسی به حاشیه رانده شده که جای کمتری را در فضای مجازی و بیانیه‌های حقوق بشری به خود اختصاص می دهند. باشد که با تکثیر صدای آنها دست کم تلاشی کنیم در جهت بالا‌بردن هزینه کشتار انسانی تازمانی که، دیر یا زود، این ماشین کشتار را به‌کل از کار بیندازیم.

قابل ذکر است که کومله یکی از سازمان های سیاسی کورد دارای گرایش چپ است که چند روز بعد از پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷ فعالیت های سیاسی علنی خود را آغاز کرد و کمی بعد در پی حملات نیروهای حکومتی به کردستان به مبارزات مسلحانه روی آورد. این مبارزات تا اواخر دهه ۶۰ طول کشید و طی آن صدها زن و مرد عضو این سازمان در زندان و یا طی مبارزات مسلحانه جان خود را از دست دادند. بعدها در پی شکست نظامی و سیاسی کومله و عقب نشینی اش به کردستان عراق و همچنین اولین انشعاب این سازمان بسیاری از اعضای آن اجبارا راه کشورهای اروپایی و کانادا و آمریکا را در پیش گرفتند. بعدها انشعابات در این سازمان بیشتر شد و امروزه چندین سازمان و حزب کوچک و بزرگ خود را میراث دار کومله پساانقلابی می دانند.

تاملی کوتاه بر یادداشت منجنیق دربارۀ فراخوان ۱۴، ۱۵ و ۱۶ آذر

رفقای منجنیق در یادداشت کوتاه خود، "چرا فراخوان ۱۴، ۱۵ و ۱۶ آذر مهم است؟ و چرا مهم نیست؟"،  بر این نکته تأکید می‌کنند که نباید در اهمیت تظاهرا‌ت‌های خیابانی و دانشگاهی در این سه روز اغراق کرد. پیکان نقدِ یادداشت تاحدی معطوف به جریان راست است که در بزنگاه‌های مختلف بر این طبل واهی می‌‌کوبد که در این یا آن مناسبت "کار جمهوری اسلامی را تمام می‌کنیم". رسانه‌های دست‌راستی از فراخوان‌های سراسری همچون فیلم‌های دیستوپیایی هالیوود یک جور "نبرد نهایی" می‌سازند که انتظارات افراد را بالا برده و بنا به نتیجۀ تظاهرات می‌تواند ناخرسندی‌ها را نیز افزایش دهد. رفقای منجنیق درست می‌گویند که این شکل از تهییج و بازنمایی، درعوض اینکه قابلیت‌های سیاسی و جمعیِ انقلابیون و فرودستان را افزایش دهد، "علیه انرژی و خشم قیام عمل" می‌کند.

 دغدغۀ ما نسبت به یادداشت منجنیق اما نقد‌شان به اغراق راست و جریان‌های اصلی و بازی‌های سیاسی ازطریق "دلار‌های نفتی" نیست. دغدغه‌مان درعوض معطوف است به دیدگاه خود منجنیق دربارۀ "اهمیت" فراخوان این سه روز، چنانکه تیتر یادداشت وعده می‌دهد. در پاراگرافی که به این امر اختصاص یافته رفقای منجنیق می‌نویسند:

"فراخوان ۱۴، ۱۵ و ۱۶ آذر اهمیت دارد چرا که روشن خواهد کرد در چه مرحله‌ای از قیام قرار داریم و چه اموری را باید در دستور کار بگذاریم".

استدلال رفیق یا رفقای نگارنده از این قرار است: درست همانطور که در فاز اولیۀ انقلاب زن، زندگی آزادی گورگنان جمهوری اسلامی تجربه کسب کردند و از دل آن کمیته‌های محلات تشکیل شد و درنهایت "اصولی عام از جمع‌بندی مرحله‌ای این مبارزه به دست آمد، امری که منجر به رشد و اعتلای جنبش خیابانی شد، به همان ترتیب نیز " اهمیت فوری و بلافاصله‌ی فراخوان ۱۴، ۱۵ و ۱۶ آذر و نتایج آن این است که با سنجش وضعیت خیابان به‌طور جدی به معنای خود «خیابان» اندیشیده شود و به امکاناتی که برای تداوم مبارزه‌ی خیابانی هم‌چنان در دسترس است". بنابراین اهمیت این سه روز در نوعی تأمل انتقادی بر سر آنچه در گذشته اتفاق افتاده نهفته است تا قدم‌های سیاسی در آینده محکم‌تر برداشته شود و خود سوژۀ انقلابی دچار استحاله شود. حالا مشکل کجاست؟

به نظر می‌رسد اهمیت این سه روز در این یادداشت بخصوص از منجنیق، و نه منجنیق به طور عام، بیشتر از اینکه واقعاً بر سر این باشد که سرنوشت این سه روز چطور رقم می‌خورد، بر سر این است که در فردای پس از این سه روز چه درس‌هایی را باید فراگرفت و چه استراتژی‌هایی را باید اتخاذ کرد. رویکرد یادداشت نسبت به اهمیت این سه روز "واپس‌نگر (retroactive)" است، تو گویی فارغ از نتیجۀ این سه روز همواره در همۀ زمان‌ها و مقاطع و بزنگاه‌ها می‌توان با آرامش و طیب خاطر از اشتباهات درس گرفت و با "سنجش وضعیت" برای آینده استراتژی‌های درخور را اتخاذ کرد و درنهایت جنبش انقلابی طی فرایندی دچار رشد و تعالی شود. یادداشت بیشتر از اینکه از اهمیت‌ و عواقب کوتاه یا بلند‌مدت فراخوان 14، 15، و 16 بنویسد، از اینکه مثلاً چطور سرکوب جنبش دانشجویی و خیابانی در این سه روز ممکن است برای کوتاه یا میان مدت جنبش دانشجویی یا خیابانی را زمین‌گیر کند، از این می‌نویسد که نباید درمورد اهمیت این سه روز یا شاید حتی فراخوان‌های سراسری اغراق کرد. رفقای نگارنده یا نگارندگان طوری از وضعیت سخن می‌گویند که گویی تا ابد می‌توان آزمون و خطا کرد و تا ابد برای سرنگونی جمهوری اسلامی زمان هست: فرصت‌های نظیر 14، 15، و 16 بی‌نهایت اند!

طیب خاطر نگارنده ما را یاد نقد‌های دانیل بن‌سعید، فیلسوف و مبارز فرانسوی، به انترناسیونال دوم می‌اندازد. اطمینان از اینکه مومنتوم انقلابی به همین ترتیب ادامه پیدا خواهد کرد یا جمهوری اسلامی در سراشیبی سقوط باقی خواهد ماند یادآور آن چیزی ست که بن‌سعید بدان "سوسیالیسم آسوده خاطر یا tranquil socialism" می‌گفت. از آنجا که پیروزی سوسیالیسم و فروپاشی سرمایه داری برای کائوتسکی و شرکا در انترناسیونال دوم حتمی بود و از سوی خود تاریخ تضمین شده بود، مفهوم زمان در همه جا و همه مقاطع تاریخی برای انترناسیونال دوم یک مفهوم یکدست و هوموژن بود، همگی شبیه به هم، بی هیچ تفاوت کیفی.

البته که مواضع سیاسی رفقای منجنیق به‌کل با انترناسیونال دوم از بیخ و بن تفاوت دارد و یکی‌کردن این دو بی‌انصافی به همۀ زحمات و تلاش‌های جمعی ارزشمندی‌ست که رفقا طی این سال‌ها جلو برده اند. قصد ما به هیچ وجه قیاس مع‌الفارق این دو نیست، بلکه صرفاً تأکید بر این نکته ست که درک‌وبرداشت از زمان تاریخی اهمیت دارد، یعنی همان سنجش وزن و اهمیت اضطرار‌ها و فرصت‌هایی که ممکن ست دیگر هرگز در سپهر سیاسی و تاریخ یا به کل سربرنیاورند یا به همان شدت و حدت تکرار نشوند. نمی‌توان و نباید اهمیت سرنوشت‌ساز بزنگاه‌های تاریخی را دست‌کم گرفت با این تصور که "نه اگر مردم دوباره به خیابان بیایند کار رژیم تمام است و نه اگر نیایند باید فاتحه‌ی قیام را خواند". درست همانطور که میلیتاریزه‌کردن کوردستان به‌عنوان پیش‌قراول قیام ژینا و "ناهمزمانیِ" سیاسی کوردستان با "مرکز" جنبش را به شکل موقتی از ریتم تهاجمی خارج کرد، به‌همان ترتیب ممکن است نتیجۀ فراخوان‌های سراسری این سه روز مسیر تاریخیِ انقلاب ژن ژیان ئازادی را به شکل سرنوشت‌سازی تغییر دهد.

بنابراین مسئله نه تنها بر سر یادگرفتن از شکست‌ها و رشد و اعتلای جنبش به شکل پسینی و بعد از واقعه ست، بلکه همچنین بر سر این است که در هر فرصت و بزنگاه، در هر فراخوان مشحص، چه سرنوشتی رقم می‌خورد. نه به شکل کمی تا ابد زمان داریم، نه به شکل کیفی زمان انقلاب یکی ست. در اینکه جمهوری اسلامی در بحران ساختاری به سر می‌برد و تناقض‌ها و ستیز‌های عینی و اجتماعی جامعه را نمی‌تواند حل‌وفصل کند هیچ شکی وجود ندارد اما این دال بر این نیست که زمان مندی اتفاقات به شکل عینی و زمان مندی گورکنان جمهوری اسلامی فاقد اهمیت باشد یا از "اهمیت" کمتری برخوردار باشد. جملۀ آخر یادداشت منجنیق زمان تاریخی‌ای را پیش‌فرض می‌گیرد که به نظر می‌رسد لحظات تاریخی بعد از قیام ژینا (در تداوم و همینطور گسست از دورۀ تاریخی‌ای که از دی ماه 96 شروع شده) به لحاظ کیفی یکدست اند: "چنین است که نتیجه‌ی فراخوان ۱۴، ۱۵ و ۱۶ آذر هر چه که باشد، چیزی برای جمهوری اسلامی تغییر نخواهد کرد. جمهوری اسلامی در سراشیب سقوط است و در همان سراشیبی باقی خواهد ماند".