فرانسه و استعمار الجزایر

دفتر ریاست جمهوری فرانسه ازجانب امانوئل مکرون چهارشنبه ۲۰ ژانویه ۲۰۲۰ بیانیه ای صادر کرد که در آن اظهار شده فرانسه از الجزایر بخاطر هشت سال جنگ استقلال الجزایر (1954- 1962) «هیچ نوع ابراز پشیمانی یا غذرخواهی ای» نخواهد کرد. این بیانیه همچنین تأکید می کند  که فرانسه «اقدامات نمادین» زیادی برای آشتی با الجزایر در طی این جنگ و در دوران استعمار انجام داده است.

نگاهی اجمالی به تاریخ الجزایر توخالی بودن چنین اظهاراتی را آشکار می کند. مردم الجزایر به کشور خود «بلد میلیون شهید» یعنی سرزمین یک میلیون شهید می گویند، چراکه برای بیرون راندن استعمارگران فرانسوی که برای 132 سال این کشور را اشغال کرده بودند (از سال ۱۸۳۰)، بیش از یک میلیون نفر در مبارزات علیه استعمار و برای استقلال جان دادند.

ماکرون اولین رئیس جمهوری ست که پس از دوره استعمار در فرانسه متولد شده است؛ با این حال، در دوران زندگی او بیش از هر زمان دیگری قتل عام، اسثتمار، سلب مالکیت و غارت فرانسه در الجزایر مستند، منتشر، و تئوریزه شده است. اما ماکرون همچون بسیاری از رهبران اقتدارگرا ترجیح میدهد با تفکرات استعماری تاریخ خون و آتشی که اکنون بسیار روشن است را تحریف و از آن بهره برداری سیاسی کند. ماکرون یحتمل فراموش کرده که «فرناند میسونیه»، جلاد معروف فرانسوی درباره کشتن 200 انقلابی الجزایری گفته بود که «در زندگی‌ام صحنه‌ای زیباتر از قطع سر الجزایری‌ها ندیده‌ام». ایشان همچنین باید از خود بپرسند که اگر فرانسوی ها به دنبال صلح و صفا در الجزایر بودند، چرا زمین های حاصلخیز را در الجزایر از مردم گرفته می شد و به شهرک نشینان اروپایی داده می شد؟ (به این شهرک نشینان در زمان استقلال الجزایر که به آنها «الاقدام السوداء»(چکمه سیاهان) می گفتند که به حدود یک میلیون نفر رسیده بود). کشتار ۱۹۶۱ پاریس قتل عام دیگری بود که در ۱۷ اکتبر۱۹۶۱، در پاریس روی داد؛ به فرمان رئیس پلیس پاریس، موریس پپن، پلیس ملی فرانسه علیه ۶۰ هزار معترض حامی جبهه آزادی‌بخش میهنی الجزایر در تظاهراتی مسالمت آمیز آتش گشود و دست کم ۲۰۰ نفر کشته شدند.

بس به دور از یک ایدیولوژی، استعمار مدرن پدیده ای ست تاریخی که برای پیدایش، تکامل و بازتولید سرمایه داری حکم حیاتی و برسازنده را داشته. برخلاف تصور روشنگری از استعمار به مثابۀ "پیشرفت" و "تمدن"، اسعتمار هیچ دستاوردی نداشته جز قتل عام، فقر و قحطی، شکنجه، اسارت و حبس، تبعید، تحقیر و مریضی هزاران و حتی میلیون ها انسان. به عنوان نمونه، شوک الکتریکی و فرو کردن قربانیان در فاضلاب و آب یخ از روش‌های رایج شکنجۀ الجزایری ها بوده است. سازمان الجزایری مدافع حقوق بشر (مستقل) در گزارشی که در سال 2017 منتشر کرد، اعلام کرد که تعداد قربانیان استعمار فرانسه از 10 میلیون نفر فراتر رفته است. فرانسه تنها در سالهای 1880 و 1881 جمجمه رهبرانی را که در شورشهای مردمی علیه فرانسه در الجزایر سربریده شده اند را به موزه ای در پاریس (Musée de l’Homme) فرستاد و این چنین به جای عذرخواهی از کشتار صورت گرفته، کسب درآمد می کند. گرچه دوران استعمار به شکل تاریخی به سر رسیده اما میراث استعمار در دوران پسااستعمار به حیات خود ادامه می دهد. با تضعیف دموکراسی و تقویت ارتجاع در دوران استعمار، جوامع پسااستعماری با انواع و اقسام بحران های سیاسی و اجتماعی و سیاسی روبرو کرده که در آن طبقۀ حاکم پسااستعماری دست کمی از طبقۀ حاکم سفید پیشااستعمار ندارند. همچنین، شکل های جدیدی از امپریالیسم (آنچه دیوید هاروی و دیگران بعد از 11 سپتامبر به آن "امپریالیسم جدید" می گویند) برای بازتولید نظم سرمایه دارنه حیاتی تر از گذشته شده اند. وابسته نگه داشتن جوامع پسااستعماری به قدرت های جهانی، بالاخص به میانجی نهادهای بین المللی مالی و فراهم ساختن تسهیلات جنگی، معنایی ندارد جز تداوم استعمار در دوران پسااستعمار. عدم پشیمانی یا غذرخواهی ماکرون از جنایت های گذشته به راحتی زمینه را برای تکرار آنها در آینده درقالب نواستعمار یا امپریالیسم جدید آماده کند.

وقتی جوانان الجزایری مبارزه خود را برای استقلال الجزایر شروع کردند، شعار روزنامه‌های فرانسوی یک چیز بود: «موش‌ها را بُکُشید». با این حال روشنفکرانی مثل ژان پل سارتر نیز بودند که توانستند بدون تپق و تردید با تعهدی مثال زدنی در حمایت از الجزایر در مقابل فرانسه موضع بگیرند و جنایت های فرامرزی کشورشان را محکوم کنند. در جایی مثل ایران اما روشنفکران زیادی نه تنها در محکومیت مداخلات جمهوری اسلامی ایران در این کشورها کلامی بر زبان نیاورده اند، بلکه همچنین با همان گفتار و استدلال خود حاکمیت، یعنی «امنیت ملی»، در حمایت از جمهوری اسلامی و جنایت هایش بر آمدند. حمایت بسیاری از روشنفکران ناسیونالیست از مداخلات سپاه قدس در منطقه عملاً به مردم عراق، سوریه، لبنان و یمن خیانت کردند. بدین ترتیب و در آخر: اگر جریان موسوم به "آنتی امپ" دربرابر جنایت و تخریب جمهوری اسلامی در منطقه سکوت می کند، منطقا باید دربرابر استعمار فرانسه در الجزایر نیز سکوت کند.